Şubat 21, 2006

Yeni Türk Lirası

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Jump to: navigation, search
Bu ansiklopedi maddesinin biçim olarak Vikipedi standartlarına ulaşması için elden geçirilmesi gerekmektedir.

Düzenleme yapıldıktan sonra bu açıklama silinmelidir.


1 Ocak 2005 tarihinden itibaren Türkiye Cumhuriyeti'de kullanılan yeni para birimi (YTL). Uluslararası para kodu “TRY”'dir.

Detaylı Bilgiler

1) 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren Türkiye Cumhuriyeti'nin yeni para biriminin ismi “Yeni Türk Lirası”dır (YTL).

Yeni Türk Lirası’nın alt birimi ise “Yeni Kuruş”tur (YKr).

Bir Yeni Türk Lirası yüz Yeni Kuruşa eşittir. (1YTL= 100 YKr)

2) Yeni para birimimizin ismi neden “Yeni Türk Lirası” olarak belirlenmiştir?

Yeni para birimimizin ismi belirlenirken; geleneksel olarak kullanılan, Cumhuriyet döneminin yegane para birimi olan ve uluslararası piyasalarda da ülkemiz ile özdeşleşmiş olan “Lira” ibaresi aynen muhafaza edilmiştir.

Parasından sıfır atan diğer ülke uygulamalarında da genellikle ulusal para birimlerinin başına “Yeni” ibaresinin getirildiği görülmektedir.

Diğer taraftan, hiper-enflasyon nedeniyle parasından birçok kere sıfır atmak zorunda kalan ülkelerde ise, yeni para birimlerine geçilirken para birimleri arasında karışıklığa neden olmamak için farklı isimlerin kullanıldığı da bilinmektedir.

Ancak, ülkemizde ekonomik istikrarın devamlılığı ile birlikte uzun dönemde paramızdan tekrar sıfır atılması gerekmeyeceğinden, para birimimizin başına “Yeni” ibaresinin konulması mümkün olup, farklı bir ismin kullanılmasına ihtiyaç duyulmamıştır.

3) Paramızdan neden sıfır atılıyor?

Bilindiği gibi, ülkemizde 1970’lerde başlayan yüksek enflasyon, bazı ekonomik değerlerin milyarlarla, trilyonlarla ve hatta katrilyonlarla ifade edilmesine neden olmuştur. Bu süreçte ekonominin nakit ihtiyacı ise 1981 yılından bu yana ortalama her 2 yılda bir defa tedavüle çıkarılan üst değerde yeni banknotlarla karşılanmıştır.

Bugün, dünyadaki en büyük kupürlü banknot (20.000.000) sadece ülkemizde kullanılmaktadır.

Bu durum paramızın itibarını da olumsuz yönde etkilemektedir.

Diğer taraftan, bol sıfırlı rakamlar başta kasa işlemlerinde olmak üzere, muhasebe ve istatistik kayıtlarında, bilgi işlem programlarında ve ödeme sistemlerinde, fiyat etiketlemelerinden, benzin pompaları ve taksimetrelere kadar günlük hayatın birçok alanında da sorunlar yaratmaktadır.

Bu nedenle, paramızdan 6 sıfır atılması hem psikolojik hem teknik bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkmaktadır.

TABLO I Dünya Genelinde Tedavülde Bulunan En Büyük Banknot Kupürleri (*)

Ülke

 Kupür
 USD Karşılığı
 

Endonezya

 100.000   
 12,0
 

Kamboçya

 100.000   
 25,1
 

Lübnan

 100.000   
 66,0
 

Mozambik

 100.000   
 4,2
 

Paraguay

 100.000   
 16,1
 

Romanya

 1.000.000
 31,0
 

Türkiye

 20.000.000
 15,0
 

Vietnam

 500.000   
 6,4
 

Kaynak: MRI Bankers’Guide to Foreign Currency

(*) 13.01.2004 tarihi itibariyle

4) Paramızdan neden 3 sıfır değil de 6 sıfır atılıyor?

Paramızdan 3 sıfır atılması bol sıfırların yarattığı teknik sorunların aşılması bakımından yeterli değildir.

6 sıfır atılması, gelişmiş ülkelerdeki kupür değerleri ile paralellik sağlayacaktır.

5) Paramızdan sıfır atılmasının faydaları nelerdir?

Paramızdan sıfırların atılması ile birlikte;

  • Bol sıfırlı rakamların yarattığı teknik ve operasyonel sorunlar aşılacak,
  • Enflasyonun kalıcı bir biçimde tek haneli rakamlara düşürülmesindeki kararlılık daha iyi anlaşılacak,
  • YTL olarak üst değerli 2 büyük kupür daha çıkarılacak; bu sayede istikrar ortamında uzun süre kupür kompozisyonunda değişiklik yapılmasına gerek kalmayacak,
  • Enflasyonun tek haneli rakamlara düşürülmesiyle birlikte paramızın itibarı yükselecek,
  • Madeni para kullanım alışkanlığı artacak, Kuruş’la işlem yapma dönemine geri dönülecek,
  • TCMB ve bankacılık sektörünün nakit işlem yoğunluğu ve maliyetleri azalacak,
  • Kayıt ve işlemlerde sadelik, parasal tutarların ifadesinde pratik yararlar sağlanacaktır.

Diğer ülke uygulamaları

6) Parasından sıfır atan başka ülkeler var mı? Onların uygulamaları nasıl sonuçlanmıştır?

Bugüne kadar dünya genelinde toplam 49 ülkede paradan sıfır atma operasyonu gerçekleştirilmiştir. Diğer ülkelerdeki uygulamalarda bu operasyonun genellikle bir ekonomik istikrar programı ile gündeme geldiği ve farklı enflasyon oranlarında sıfır atıldığı gözlenmektedir.

İstikrar programı başarı ile sonuçlanan ülkelerden İsrail’de, programa başlandıktan kısa bir süre sonra para reformu gerçekleştirilmiştir. Polonya, Bolivya ve Bulgaristan’da ise istikrar programının enflasyon üzerindeki olumlu etkileri ortaya çıktıktan sonra para reformu gerçekleştirilmiştir. Bugün daha ziyade tercih edilen yöntem budur.

Programların başarısızlığa uğradığı durumlarda ise (Arjantin ve Brezilya örneği) bir süre sonra paradan yeniden sıfır atılması gerekliliği ortaya çıkmıştır.

Değişim oranı, 1 Yeni Kuruş’un altındaki işlemler

7) YTL ve TL arasındaki değişim oranı nedir?

Türk Lirası değerler Yeni Türk Lirası’na dönüştürülürken, 1 milyon Türk Lirası (1.000.000 TL) eşittir 1 Yeni Türk Lirası (1 YTL) olacaktır.

1.000.000 TL = 1 YTL ve 1 YTL = 100 YKr

Diğer bir ifadeyle, paramızdan 6 sıfır atılacaktır. Yani, 20.000.000 Türk Lirası ile “20 Yeni Türk Lirası” aynı satın alma gücüne sahip olacaktır.

TABLO II

YTL ve TL Arasındaki Değişim Oranı - Örnek Tablo

TL Cinsinden

 YTL Cinsinden
 Okunuşu
 

994.000 TL

 0,99 YTL
 99 YKr
 

995.000 TL

 1 YTL
 1 YTL
 

1.004.999 TL

 1 YTL
 1 YTL
 

1.005.000 TL

 1,01 YTL 
 1 YTL ve 1 YKr
 

1.095.000 TL

 1,10 YTL 
 1 YTL ve 10 YKr
 

1.501.000 TL

 1,50 YTL 
 1 YTL ve 50 YKr
 

1.505.000 TL

 1,51 YTL
 1 YTL ve 51 YKr
 

30.524.999 TL

 30,52 YTL
 30 YTL ve 52 YKr
 

30.525.000 TL

 30,53 YTL
 30 YTL ve 53 YKr
 

30.534.999 TL

 30,53 YTL
 30 YTL ve 53 YKr
 

30.535.000 TL

 30,54 YTL
 30 YTL ve 54 YKr
 

Not: YTL=Yeni Türk Lirası, YKr=Yeni Kuruş

8) En küçük madeni para 1 Yeni Kuruş’tur. Buna göre, 1 Yeni Kuruş’un altındaki küsuratlı işlemler nasıl sonuçlandırılacaktır?

Mal ve hizmetlerin birim fiyatları 1 Yeni Kuruş’un altında belirlenebilecektir.

Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde, ödeme aşamasında ve işlem sonuçlarında yarım Yeni Kuruş ve üzerindeki değerler 1 Yeni Kuruş’a tamamlanacak, yarım Yeni Kuruş’un altındaki değerler ise dikkate alınmayacaktır.

Örneğin, içerisinde 100 adet ataç bulunan ve kutusu 250.000 Türk Lirası’na satılan ataçların birim fiyatı 2.500 Türk Lirası’dır. Yeni Türk Lirası’na geçildikten sonra 250.000 Türk Lirası olan kutu fiyatı 25 Yeni Kuruş, 2.500 Türk Lirası olan birim fiyat ise 0,25 Yeni Kuruş (0,0025 Yeni Türk Lirası) olacaktır.

Ayrıca, birim fiyatı 2.084.000 Türk Lirası olan bir ürünün fiyatının YTL’ye geçildikten sonra 2,084 YTL olarak belirlenmesi mümkündür. Diğer bir ifadeyle, YTL cinsinden belirlenen fiyatların (döviz kurlarında olduğu gibi) 1 Yeni Kuruş’un katları şeklinde belirlenmesi zorunlu değildir. Yukarıda belirtilen tamamlama işlemi, ödeme aşaması ve işlem sonuçları için geçerlidir.

YTL banknot ve madeni para kupürleri

9) YTL banknot ve madeni paralar hangi kupürlerden oluşacaktır?

YTL banknotlar: 1, 5, 10, 20, 50 ve 100 YTL,

Madeni paralar: 1, 5, 10, 25, 50 Yeni Kuruş ve 1 Yeni Lira’dan oluşacaktır.

Türkiye dışında diğer birçok ülkede bazı kupürler, hem banknot hem de madeni para olarak tedavül etmektedir (Tablo III). Ülkemizde de 1 YTL aynı şekilde hem banknot hem de madeni para olarak tedavül edecektir.

TABLO III

Bazı Ülkelerde Hem Banknot Hem Madeni Para Olarak Tedavülde Olan Kupürler

Ülke

 Kupür
 

ABD

 1 Amerikan Doları
 

Bulgaristan

 1 Lev
 

Çek Cumhuriyeti

 20, 50 Korun Ceskch
 

Hindistan

 5 Rupee
 

Hong Kong

 10 Dolar
 

İsrail

 1, 5, 10 Yeni Şekel
 

Meksika

 10, 20, 50 Nuevos Pesos
 

Rusya

 5 Ruble
 

Singapur

 1 Dolar
 

Türkiye

 250,000 Türk Lirası
 

Ukrayna

 1 Hryvnia
 

Kaynak: MRI Bankers’Guide To Foreign Currency

Ülkelerin Merkez Bankalarının İnternet Siteleri

(*) 06.01.2004 tarihi itibariyle

Operasyonun zamanlaması ve aşamaları

10) Uygulamanın neden 2005 yılında yapılmasına karar verilmiştir?

Ülkemizde, uygulanmakta olan istikrar programının enflasyon üzerindeki olumlu etkilerinin somut bir şekilde ortaya çıkması ve gerçekleşmesi beklenen tek haneli enflasyona geçiş sürecinde bekleyişlerin yönlendirilmesi bakımından en uygun tarihin 2005 yılının başı olduğuna karar verilmiştir.

Ayrıca, defter tutma zorunluluğu olan gerçek ve tüzel kişilere dönem ortasında ara hesap vaziyeti çıkarma ve ikili kayıt tutma yükü getirmemek için paradan sıfır atma uygulamasına geçişte mali yılbaşı tercih edilmiştir.

11) Yeni Türk Lirası banknot ve madeni paralar ilk defa ne zaman tedavüle çıkarılacaktır?

Yeni Türk Lirası banknot ve madeni paralar ilk defa 1 Ocak 2005 tarihinde tedavüle çıkarılacaktır.

12) Halen kullandığımız TL banknot ve madeni paralar ne zamana kadar geçerlidir ve YTL’ye nasıl dönüştürülecektir?

Halen kullandığımız Türk Lirası banknot ve madeni paralar 2005 yılının sonuna kadar geçerlidir. 2005 yılında -1 yıl boyunca- hem Türk Lirası hem de Yeni Türk Lirası banknot ve madeni paralar birlikte tedavül edecek, Türk Lirası banknot ve madeni paralar 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren tedavülden kaldırılacaktır.

Türk Lirası banknotlar 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren 10 yıl boyunca (zaman aşımı süresince) Merkez Bankası, Merkez Bankası Şubesi bulunmayan yerlerde T.C. Ziraat Bankası tarafından değiştirilecektir. Türk Lirası madeni paraların zamanaşımına ilişkin açıklamalar ise T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’nca yapılacaktır.

13) TL ve YTL neden 1 yıl boyunca birlikte tedavül edecektir?

Vatandaşlarımızın halen kullanılan banknot ve madeni paraları 2005 yılında diledikleri zaman ve rahatlıkla yeni paralara dönüştürebilmesi için 1 yıllık birlikte tedavül süresi öngörülmüştür. Dolayısıyla, bu değişim için acele edilmesine gerek yoktur. Para değişimi, işlemlerin doğal akışı içinde gerçekleşecektir.

14) Yeni para birimine geçiş operasyonu hangi aşamalardan oluşmaktadır?

Diğer birçok ülke uygulamasında olduğu gibi operasyon 2 aşamadan oluşmaktadır: Birinci aşamada, TL ve YTL banknot ve madeni paralar 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren 1 yıl süreyle birlikte tedavül edecektir.

Operasyonun 2006 yılından sonraki bir tarihte yapılacak olan ikinci aşamasında ise Bakanlar Kurulu Kararı ile “Türk Lirası” ibaresinin başına konulan “Yeni” ibaresi kaldırılarak tekrar TL’ye dönülecektir.

EKONOMİK ETKİLERİ

15) Paramızdan sıfır atılması yuvarlamalar yüzünden enflasyon artışına neden olacak mıdır?

Bilindiği gibi, fiyat yuvarlamaları konusu benzer bir operasyon yaşanan Euro bölgesinde en çok tartışılan konulardan biri olmuştur.

Ülkemizdeki operasyon Euro’ya geçişteki küsuratlı dönüşüm kurlarından farklı olarak sadece sıfır atmaya dayalı bir operasyondur.

Dolayısıyla, fiyat yuvarlamalarının Euro bölgesine kıyasla daha az hissedileceği düşünülmektedir. Kaldı ki, resmi açıklamalara göre Euro bölgesinde 2002 yılının ilk 6 ayında gerçekleşen yuvarlama etkisi genel tüketici fiyat endeksinde binde 2 düzeyini geçmemiştir.

Diğer taraftan, yüksek enflasyon ve madeni para kullanma alışkanlığının yitirilmesi nedenleri ile ülkemizde zaten var olan yuvarlama etkisinin süreklilik arz etmeyeceği beklenmektedir. Ayrıca, etiket ve tarife listelerinin 1 Ocak - 31 Aralık 2005 tarihleri arasında, TL ve YTL üzerinden ayrı ayrı gösterilecek olmasının, yuvarlama kaynaklı fiyat artışlarını sınırlayacağı düşünülmektedir.

Kısaca, düşük düzeyde gerçekleşse dahi fiyat yuvarlamaları süreklilik arz etmeyecek; uygulamanın enflasyonist etkisinden ziyade, enflasyonun tek haneli rakamlara indirilmesindeki kararlılık ön plana çıkacaktır.

16) Paramızdan sıfır atılması döviz kurlarını veya faiz oranlarını etkileyecek midir?

Paramızdan sıfır atılması; asıl olarak ekonominin temellerine ve istikrar programındaki gelişmelere, bütçe disiplinine, yapısal reform süreci ve enflasyondaki gelişmelere bağlı olarak bekleyişlere göre şekillenen faiz oranlarını etkilemeyecektir. Döviz kurlarına ilişkin olarak ise, paramızdan sıfır atılmasının parasal değerlerin yazılması ve ifade edilmesinin yaratacağı psikolojik etki dışında bir etkisi bulunmamaktadır. Zira, özellikle belirtmek gerekirse döviz kurları; yukarıda açıklanan unsurların yanı sıra piyasada işlem yapan tarafların davranışları ve bekleyişler (özellikle ödemeler dengesi bekleyişleri) ile dış gelişmeler gibi unsurlara bağlı olarak değişim gösterebilmektedir.

17) Yeni Türk Lirası’na geçilmesi ile birlikte Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası gösterge niteliğindeki döviz ve efektif kurlarını nasıl ilan edecektir?

6 sıfır atılması ile birlikte Türk Lirası’nın çeşitli para birimleri karşısındaki nominal değeri kendiliğinden değişecektir. Buna göre, örnek olarak 1 ABD Doları döviz satış kuru 1.432.925 TL’ye eşit iken 1,432925 YTL’ye eşit hale gelecektir. Böyle bir durumda noktadan sonra kaç basamak kullanılacağı önem kazanmaktadır.

Bu durumda, Merkez Bankası’nca uluslararası uygulamalara benzer olarak, noktadan önce ve sonra kullanılan rakam sayısının 5’e eşit olduğu bir gösterge niteliğindeki kur listesi ilan edilecektir. Buna göre, örnek olarak 6 sıfır atılmadan önce 1.781.022 TL olarak ilan edilmiş bulunan 1 Euro döviz satış kuru, yukarıda sözü edilen uygulamaya geçilmesi ile birlikte 1,7810 YTL olarak, 1 ABD Doları ise 1,4329 YTL olarak ilan edilecektir.

Fakat bu uygulama, nominal değeri düşük bazı para birim değerlerinin önemli ölçüde etkilenmesine neden olabilecektir. Bu olumsuzluğu giderebilmek için, noktadan önce “0” (sıfır)’ın yer aldığı kurlarda, noktadan sonra 5 basamağa yer verilecektir. Örnek olarak, halen geçerli olan uygulamada 213.834 TL olarak ilan edilmiş bulunan Norveç Kronu, yukarıda bahsi geçen uygulamaya göre 0,21383 YTL olacaktır.

Bununla birlikte, nominal değeri oldukça düşük olan Rumen Leyi ve İran Riyali için bu uygulama dahi yeterli değildir. Bu nedenle, sözü edilen iki para birimi ile birlikte Japon Yeni’ne ilişkin kur, 100 birim üzerinden ilan edilecektir. Örnek vermek gerekirse, 1 birimi 13.333 TL olarak ilan edilmiş bulunan Japon Yeni döviz satış kuru, yukarıda açıklanan uygulama ile 100 Japon Yeni 1,3333 YTL olarak ilan edilecektir.

TABLO IV.

YTL’ye Geçişle Birlikte Örnek Döviz Kurları

Döviz Cinsi

 Döviz Alış
 Döviz Satış
 Efektif Alış
 Efektif Satış
 

1 ABD Doları

 1,4260
 1,4329
 1,4250
 1,4351
 

1 Euro

 1,7207
 1,7277
 1,7190
 1,7295
 

1 Norveç Kronu

 0,21239 
 0,21383 
 0,21224 
 0,21432 
 

100 Japon Yeni

 1,3245
 1,3333
 1,3196
 1,3384

YTL’ye Geçişle Birlikte Çapraz Kurlar

1 ABD Doları

 1,3591 Avustralya Doları
 

1 ABD Doları

 107,47 Japon Yeni
 

18) YTL'ye geçiş sonrasında paramız değerlenecek mi yoksa değeri düşecek midir?

Paradan sıfır atılması, paramızın değerlenmesi veya değer yitirmesinde doğrudan etken değildir. Bu bir sadeleştirmedir, sadece psikolojik etkisi nedeniyle paraya itibar kazandıracaktır.

DÜZENLEMELER

Mevcut hukuki muamelelerin durumu, YTL’ye dönüştürülmesi

19) YTL’ye geçişle birlikte Türk Lirası’nı içeren mevzuat, idari, adli ve hukuki muameleler YTL’ye göre nasıl sonuçlandırılacaktır?

Kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirası’na veya Liraya yapılan atıflar, belirtilen değişim oranında Yeni Türk Lirası’na yapılmış sayılacaktır.

20) YTL'ye geçişle birlikte TL üzerinden düzenlenmiş sözleşmeler geçerliliğini koruyacak mıdır?

5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun’un 3. maddesi uyarınca, ilgili kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirası'na veya Lira'ya yapılan atıflar, belirtilen değişim oranında Yeni Türk Lirası'na yapılmış sayılacaktır.

21) TL üzerinden düzenlenen belgelerin geçiş döneminde YTL’ye dönüştürülmesi herhangi bir mali yükümlülüğe neden olacak mıdır?

Tarafların, Türk Lirası üzerinden yapılan her türlü hukuki muamele ile kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer işlem ve belgeleri, belirtilen değişim oranını dikkate alarak 31 Aralık 2005 tarihine kadar (bu tarih dahil) Yeni Türk Lirası’na göre değiştirmeleri halinde, bu muamele ve düzenlenecek belgeler her türlü vergi, resim, harç ve diğer yükümlülüklerden muaf olacaktır.

Etiket ve tarifelerin durumu

22) 2005 yılı boyunca mal ve hizmet bedellerini gösteren fiyat etiketleri ve listeler nasıl düzenlenecektir?

1 Ocak - 31 Aralık 2005 tarihleri arasında, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 12’nci maddesi çerçevesinde düzenlenecek etiket ve tarife listelerinde, bütün mal ve hizmet bedelleri TL ve YTL üzerinden ayrı ayrı gösterilecektir.

Bu yükümlülüğü yerine getirmeyenler hakkında, aynı Kanun’un 25’inci maddesinin 2’nci fıkrasında öngörülen ceza uygulanacaktır.

YTL’nin uluslararası para kodu ile ilgili durum

23) YTL’nin uluslararası para kodu ne olacaktır?

Uluslararası para kodlarına ilişkin ISO-4217 standardı kapsamında YTL’nin uluslararası ödeme sistemlerinde kullanılacak para birimi kodu için Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı’nın sekreteryasını yürüten İngiliz Standartları Enstitüsü’ne başvurulmuş ve para kodu “TRY” olarak belirlenmiştir.

24) YTL’nin uluslararası para kodu ISO’nun uluslararası para kodları listesinde ne zaman yayınlanacaktır?

BSI’den alınan bilgiye göre, YTL’nin tedavüle çıkış tarihi olan 1 Ocak 2005’e yakın bir tarihte yayınlanacaktır.

25) YTL ve TL’nin birlikte tedavül edeceği 2005 yılında ISO’nun uluslararası para kodları listesinde Türkiye’nin uluslararası para kodu olarak her iki para kodu da yer alacak mıdır?

ISO’nun uluslararası para kodları listesinde (çeşitli ülkeler için söz konusu olduğu gibi) her iki para kodu da 2005 yılı boyunca Türkiye’nin para kodu olarak yer alacaktır.

BANKACILIK

Banka hesapları ve ekstrelerin durumu, ATM’lerden yapılacak ödemeler

26) Yeni Türk Lirası’na geçişle birlikte banka hesapları ne olacaktır?

1 Ocak 2005 tarihi itibariyle, tüm TL hesapların YTL’ye dönüşümü gerektiğinden, banka hesapları da otomatik olarak Yeni Türk Lirası’na dönüştürülecektir.

27) Mevduat anapara ve faiz getirileri bu dönüşümden nasıl etkilenecektir?

1 Ocak 2005 tarihi itibariyle tüm vadeli ve vadesiz mevduat hesapları YTL'ye dönüştürülecektir. Bu tarihten itibaren tüm faiz tahakkukları YTL üzerinden yapılacaktır.

28) 31 Aralık 2004 tarihinden önce bağlanan ve 1 Ocak 2005 tarihinden sonra vadesi gelen mevduat ve repo işlemlerinin vade sonundaki miktarları hangi para cinsine göre hesaplara geçecektir?

Kanun gereğince tüm kaydi tutarlar 1 Ocak 2005 tarihi itibariyle TL’den YTL'ye dönüştürülmüş olacaktır. 1 Ocak 2005 tarihinden sonra vadesi gelen hesapların faizleri de diğer tüm işlemlerde olduğu gibi YTL cinsinden tutar olarak hesaplara geçecektir.

29) Mevduat hesap numaraları ve mevduat cüzdanlarında bir değişiklik yapılacak mıdır?

YTL'ye geçildiğinde mevduat hesap numaralarında herhangi bir değişiklik olmayacaktır. 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren hesaplardaki tutarlar ve hesap hareketleri YTL olarak izlenecektir. Mevduat cüzdanlarının değiştirilmesine gerek yoktur. Mevduat cüzdanları kullanılarak banka şubelerinde herhangi bir bankacılık işlemi yapılması halinde, mevduat cüzdanlarına YTL üzerinden güncel hesap bilgisi işlenebilecektir.

30) YTL’ye geçiş nedeniyle mevduat faizlerinde bir değişim gözlenecek midir?

YTL'ye geçişle mevduat faiz oranları arasında doğrudan bir ilişki bulunmamaktadır. Bu nedenle mevduat faiz oranlarında YTL’ye bağlı herhangi bir değişiklik söz konusu olmayacaktır.

31) Banka hesaplarındaki küsuratlar ne olacaktır?

Hesaplardaki TL tutardan 6 sıfır atılması işleminde, yarım Yeni Kuruş ve üzerindeki değerler 1 Yeni Kuruş’a tamamlanacaktır. Yarım Yeni Kuruş’un altındaki değerler ise dikkate alınmayacaktır. Diğer bir deyişle, hesaplardaki 5.000 TL ve üzerindeki değerler, 10.000 TL'ye yuvarlanırken, 5.000 TL’nin altındaki değerler dikkate alınmayacaktır.

32) YTL'ye geçişin hazine bonosu/devlet tahvili faizleri üzerindeki etkisi ne olacaktır?

TL'den 6 sıfır atılmasının Hazine Bonosu/Devlet Tahvili faizleri üzerinde, olumlu veya olumsuz bir etkisi olmayacaktır.

33) Yatırım fonu fiyatlamaları ve pay sayıları YTL’ye geçişten nasıl etkilenecektir?

Reel olarak yatırımcılar açısından herhangi bir değişiklik olmayacaktır. Ancak, YTL’ye geçişe uygun olarak, yatırım fonu birim fiyatları virgülden sonra YTL cinsinden 6 haneli olarak gösterilecek olup, pay sayılarında herhangi bir değişiklik olmayacaktır.

34) Yatırım ve kredili mevduat hesabı ekstreleri dönüşümden nasıl etkilenecektir?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm hesap hareketleri YTL olarak gösterileceği için, Ocak 2005 tarihli ekstreler dahil tüm ekstreler YTL olarak düzenlenecektir.

35) 1 Ocak 2005'ten sonra, 2004 yılına ait ekstre ve dekontlar hangi para birimi üzerinden düzenlenmiş olacaktır?

31 Aralık 2004 ve öncesine ait kayıtlar, sistemde TL olarak tutulmaya devam edeceği için 2005 yılında düzenlenecek 2004 yılına ait dokümanlar TL cinsinden olacaktır. Maliye Bakanlığı’nın bu konudaki düzenlemelerinin de dikkate alınması gerekmektedir.

36) 1 Ocak 2005 tarihinde ATM bankacılığı aracılığıyla hangi para birimi ile işlem yapılacaktır?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren 1 yıllık birlikte tedavül döneminde, ATM'lerde hem TL hem de YTL banknot bulunabilecektir. Nakit ödemeler ister YTL, isterse TL ile yapılsın, 1 Ocak 2005 tarihinden sonra bütün kayıtlar YTL üzerinden yapılacaktır.

37) Türk Lirası’ndan 6 sıfır atılırken tasarruflar dövizde mi olsa, TL’de mi olsa daha karlı olur? Bu uygulamadan yatırım araçlarının getirileri nasıl etkilenecektir? Örneğin hisse senetleri değer kazanacak mıdır? Devlet İç Borçlanma Senetlerindeki getiriler değişecek midir? Mevduat faiz oranları değişecek midir?

YTL'ye geçişin mevcut yatırım araçlarının getirilerinde hiçbir etkisi yoktur.

Kredi Kartları ve POS işlemleri

38) Kredi kartı faiz oranları değişecek midir?

TL'den 6 sıfır atılmasının kredi kartı faiz oranları üzerinde, olumlu veya olumsuz herhangi bir etkisi olmayacaktır.

39) Kredi kartları TL limit tutarlarında değişiklik yapılacak mıdır?

YTL'ye geçiş ile birlikte, kredi kartı TL limit tutarlarından da 6 sıfır atılacaktır.

40) YTL'ye geçişin POS işlemleri üzerindeki etkisi ne olacaktır?

Bankalararası Kart Merkezi (BKM), 31 Aralık 2004 tarihinde saat 23:58-00:03 arasında 5 dakika süre ile sistemlerini kapatacak ve gerekli dönüşümü yapacaktır. Ancak, bankaların gerekli dönüşümü yaparak, işlemlere başlama süreleri teknolojik alt yapılarına göre farklılık gösterebilecektir.

1 Ocak 2005 saat 00:03 itibariyle Türkiye’deki bütün POS’lardan yapılan işlemler YTL olarak kaydedilecek, sliplerin üzerinde işlem tutarı hem TL hem YTL olarak gösterilecektir.

Bireysel Krediler

41) YTL'ye geçiş, bireysel kredi risklerini nasıl etkileyecektir?

1 Ocak 2005 tarihi itibarıyla bireysel kredi risk bakiyeleri, 5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun’un 2’nci maddesi uyarınca, TL’den 6 sıfır atılması (1.000.000 TL = 1 YTL) esas alınarak Yeni Türk Lirası'na dönüştürülecektir.

42) Bireysel krediler ve kredili mevduat faiz oranları değişecek midir?

TL'den 6 sıfır atılmasının kredili ürünlerin faiz oranları üzerinde, olumlu veya olumsuz herhangi bir etkisi olmayacaktır.

43) Bireysel krediler ve kredili mevduat hesabı TL limit tutarlarında değişiklik yapılacak mıdır?

YTL'ye geçiş ile birlikte, bireysel krediler ve kredili mevduat hesabı TL limit tutarlarından da 6 sıfır atılacaktır.

44) TL değerler üzerinden hazırlanan bireysel kredi sözleşmelerinin ve bireysel kredi ödeme planlarının yenilenmesi gerekecek midir?

5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun’un 3’üncü maddesi uyarınca, ilgili kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirası'na veya Lira'ya yapılan atıflar, aynı kanunun 2’nci maddesinde belirtilen değişim oranında, Yeni Türk Lirası'na yapılmış sayılacaktır. Bu yüzden, mevcut kredi sözleşmelerinin ve bireysel kredi geri ödeme planlarının yenilenmesine gerek duyulmayacaktır.

45) 31 Aralık 2004 tarihinden önce kullanılmış olup vadesi 1 Ocak 2005 tarihinden sonra dolan krediler nasıl işlem görecektir?

Tüm kaydi tutarlar 1 Ocak 2005 tarihinde 1.000.000’a bölünerek YTL'ye dönüştürüleceğinden kredi hesapları da YTL'ye dönüşmüş olacaktır. Dolayısıyla, 1 Ocak 2005 tarihinden sonra ödenecek kredi taksitleri ve /veya kredi faizleri YTL olarak işlem görecektir.

2005 yılı boyunca yasal para statüsünde olan TL ile de nakit ödeme yapılabilecektir. Ancak, kayıtlar YTL'ye dönüştürülmüş şekilde tutulacaktır.

Kurumsal Krediler

46) YTL'ye geçişin kurumsal kredi riskleri üzerinde nasıl bir etkisi olacak?

1 Ocak 2005 tarihi itibarıyla, kurumsal kredi risk bakiyeleri 1.000.000 TL = 1 YTL değişim oranı dikkate alınarak Yeni Türk Lirası'na dönüştürülecektir.

47) Kurumsal kredi faiz oranları değişecek midir?

TL'den 6 sıfır atılmasının kredili ürünlerin faiz oranları üzerinde olumlu veya olumsuz herhangi bir etkisi olmayacaktır.

48) TL değerler üzerinden hazırlanan genel kredi sözleşmelerinin, teminat mektuplarının ve imza sirkülerinin yenilenmesi gerekecek midir?

5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun’un 3’üncü maddesi uyarınca, ilgili kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirası'na veya Lira'ya yapılan atıflar, aynı kanunun 2’nci maddesinde belirtilen değişim oranında, Yeni Türk Lirası'na yapılmış sayılacaktır. Bu yüzden, mevcut kredi sözleşmelerinin, teminat mektuplarının ve imza sirkülerinin yenilenmesine gerek duyulmayacaktır.

49) YTL'ye geçişin kurumsal kredi limit ve teminat tutarlarında etkisi ne olacaktır?

YTL'ye geçişle birlikte, TL cinsinden kredi limit ve teminat tutarlarından da 6 sıfır atılacaktır.

Fatura vb. ödemeler ile ödeme kaydedici cihazların durumu

50) Otomatik fatura, düzenli ödeme ve ileri tarihli EFT/havale talimatları dönüşümden nasıl etkilenecektir?

1 Ocak 2005 tarihi itibariyle tüm talimatlı ödemeler ve ileri tarihli EFT/havale işlemleri YTL olarak yapılacaktır. Bu tarih itibariyle, talimatlı işlemler için kullanılacak hesap bakiyeleri de YTL'ye dönüştürülmüş olacağından, mevcut uygulamada olduğu gibi, hesapta işlem karşılığı yeterli bakiye bulunması halinde, ödemelerde herhangi bir sorun yaşanmayacaktır.

51) 1 Ocak 2005'ten sonra kredi kartı, bireysel kredi ve fatura ödemeleri TL ile yapılabilecek midir?

1 Ocak 2005 tarihi itibariyle, her türlü nakit ödeme, 2005 yılı sonuna kadar YTL veya TL olarak yapılabilecektir. Ödemenin TL olarak yapılması halinde, TL tutarı YTL’ye dönüştürülerek muhasebeleştirilecektir.

52) Tüm kamu ve özel sektörde faturalar nasıl düzenlenecektir?

Tüm kamu ve özel sektörde faturalar 31 Aralık 2004 tarihine kadar TL olarak, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren ise YTL olarak düzenlenecektir.

53) Son ödeme tarihi 2005 yılı içinde olup, 31 Aralık 2004 tarihinden önce elimize ulaşan faturalar nasıl işlem görecektir ?

31 Aralık 2004 tarihinden önce düzenlenen tüm belgeler gibi faturalar da TL cinsinden düzenlenecektir.

Otomatik ödemeye tanımlanan faturalar sistemde 1 Ocak 2005 tarihinde 1.000.000’na bölünerek YTL'ye dönüştürülecek ve 2005 yılı içindeki ödeme gününde YTL olarak işlem görecektir.

31 Aralık 2004 tarihinden önce TL olarak düzenlenmiş faturaların 1 Ocak 2005 tarihinden sonraki ödeme gününde TL ile yatırılmak istenmesi halinde, TL olarak da tahsilat yapılacaktır. Ancak, işlemler YTL'ye dönüştürülmüş olarak kayıtlara geçirilecek ve düzenlenen makbuzlar YTL para birimi ile olacaktır.

54) YTL’ye geçiş sürecinde ödeme kaydedici cihazlarla ilgili uygulama nasıl olacaktır?

Konu ile ilgili ayrıntılı açıklamalara, 15.5.2004 tarih ve 25463 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 60 Seri Nolu Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanunla İlgili Genel Tebliğde yer verilmiştir.

Buna göre, ödeme kaydedici cihaz üretici veya ithalatçıları, Maliye Bakanlığı’na müracaat ederek gerekli izni aldıktan sonra, daha önce onaylananlar da dahil olmak üzere tüm ödeme kaydedici cihazlarını YTL ve YKr’ye göre işlem yapacak tarzda düzenleyeceklerdir. Bu konudaki düzenleme işlemleri, en geç 31.3.2005 tarihine kadar tamamlanmış olacaktır. 1.1.2005 tarihinden (bu tarih dahil) sonra satılacak bütün ödeme kaydedici cihazlar, YTL ve YKr’ye göre işlem yapacak özellikte olacak ve bu özelliği taşımayan cihazların satışı yapılamayacaktır.

Ayrıca, 31.7.2004 tarih ve 25539 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5228 sayılı Kanunun 13 üncü maddesiyle, 3100 sayılı “Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanun”da yapılan değişiklikle; mükelleflere, kullanmak üzere satın aldıkları ödeme kaydedici cihazlar için %100’e kadar amortisman ayırarak tamamının gider yazılabilmesi imkanı getirilmiştir.

İşlem Ücretleri

55) YTL'ye geçiş nedeniyle bankacılık işlem ücretleri, krediler ve kredi kartı ücretlerinde artış olacak mı? Yeni ücretler nasıl duyurulacaktır?

YTL'ye geçiş sonrası tüm bankacılık işlem ücretleri; krediler ve kredi kartı ücretlerinden de 6 sıfır atılacaktır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un 12’nci maddesi çerçevesinde, ilan edilecek her türlü işlem/hizmet ücret listeleri, 1 Ocak – 31 Aralık 2005 tarihleri arasında, TL ve YTL üzerinden ayrı ayrı gösterilecektir.

56) YTL'ye geçiş nedeniyle, bankalar müşterilerinden herhangi bir işlem ücreti ya da komisyon tahsilatı yapacaklar mıdır?

YTL'ye geçiş nedeniyle bankaların, müşterilerinden herhangi bir işlem ücreti, hizmet komisyonu vb. tahsil etmesi söz konusu değildir.

Çek ve Senet İşlemleri

57) Çekler nasıl işlem görecektir?

Bankalardaki hesaplar 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren YTL'ye çevrilecektir. Bu nedenle TL olarak düzenlenmiş çekler 2005 yılında ibraz edildiği takdirde YTL olarak ödenecektir. Çekler, Bankalararası Takas Odası’nda da YTL'ye çevrilmiş olarak işlem görecektir.

58) 31 Aralık 2004 tarihinden önce düzenlenmiş TL tutarlı çekler, 1 Ocak 2005 tarihinden sonra bankalara ibraz edildiğinde, karşılıksız çıkması halinde nasıl işlem görecektir?

1 Ocak 2005 tarihinden sonra bankalara ibraz edilen TL tutarlı çeklerin karşılıksız çıkması durumunda Merkez Bankası’na yapılacak bildirimler YTL olarak yapılacaktır.

59) 31 Aralık 2004 tarihinden önce TL tutarlı düzenlenmiş olup, 2005 yılı ödeme vadeli senetler nasıl işlem görecektir?

31 Aralık 2004 tarihinden önce TL tutarlı düzenlenmiş olup, vadesi 1 Ocak 2005 veya sonraki bir tarihi taşıyan tahsil ve / veya teminat amacıyla tevdi edilmiş bulunan senetler, 1 Ocak 2005 tarihinde diğer tüm kaydi tutarlar gibi YTL'ye dönüştürülecektir.

Vadesi 1 Ocak 2005 veya sonraki bir tarihi taşıyan senetlerin ödenmemesi halinde protesto ve diğer hukuki işlemleri YTL para birimi ile sürdürülecektir.

MUHASEBE

60) 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm muhasebe kayıtları YTL olarak mı tutulacaktır?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm kaydi işlemler sadece YTL ile gerçekleştirilecektir.

31 Aralık 2004 tarihine kadar tüm belgeler TL üzerinden düzenlenecek ve muhasebe kayıtları TL üzerinden yapılacaktır. Bu belgeler ve muhasebe kayıtları, oldukları gibi muhafaza edilecektir.

Muhasebe kayıtları 1 Ocak 2005 tarihinde kanunda belirtilen değişim oranı esas alınarak YTL’ye dönüştürülecek ve bu dönüştürülen tutarlar ilk kayıt maddesi olarak muhasebeleşecektir.

61) Muhasebe kayıtları TL ve YTL olarak ayrı ayrı mı tutulacaktır?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren düzenlenecek belgeler ve yapılacak muhasebe kayıtları sadece Yeni Türk Lirası üzerinden olacaktır. 2005 yılı boyunca her iki para biriminin dolaşımda olması bu durumu değiştirmeyecektir.

62) 1 Ocak 2005 tarihinden önceki dönemlere ilişkin fakat bu tarihten sonra düzenlenecek fatura ve diğer belgeler nasıl kaydedilecektir?

1 Ocak 2005 tarihinden önceki dönemlere ilişkin olmakla birlikte bu tarihten sonra düzenlenecek faturalar, verilecek beyanname ve bildirimlerin Maliye Bakanlığı’nca bu konuda yapılacak düzenlemeler de dikkate alınarak YTL'ye dönüştürülmesi, YTL üzerinden düzenlenmesi ve hesaplara kaydedilmesi gerekmektedir.

BANKNOTLARDAKİ GÜVENLİK VE GÖRSEL ÖZELLİKLER

63) Yeni Türk Lirası banknotların özellikleri nelerdir?

Paramızdan 6 sıfır atılarak Yeni Türk Lirası’a geçilmesi operasyonu kapsamında 1 Ocak 2005 tarihinde dolaşıma çıkarılacak olan YTL banknotların görüntüleri ve güvenlik özellikleri Ekim ayında açıklanacaktır. YTL’ye geçişte banknotların daha kolay tanınması ve karışıklığa neden olunmaması için aynı satın alma gücüne sahip kupürler hem TL hem de YTL için benzer renk ve tasarımda üretilmiştir.

64) Mevcut banknotlarda ne tür güvenlik özellikleri bulunuyor?

Banknotlarda bulunan güvenlik özellikleri, halka ve profesyonellere yönelik özellikler olmak üzere iki gruba ayrılıyor. Aşağıda 20.000.000 TL’lik banknotlarda bulunan güvenlik özellikleri yer almaktadır.

I- Halka Yönelik Güvenlik Özellikleri

1- Kabartma Baskı: Banknotların çeşitli yerlerine parmakla dokunulduğunda hissedilir. 2- Optik Emniyet Unsuru: Banknotun ön yüzünün sağ tarafındaki oval desen, farklı açılardan bakıldığında altın sarısından yeşile dönüşür. 3- Emniyet Şeridi: Kesik gümüşi çizgilerden oluşur, ışığa tutulduğunda düz bir hat şeklini alır ve üzerinde “TCMB” harfleri bulunur. 4- Gizli Görüntü: Banknotlar yatay konumda, göz hizasında ışığa doğru tutulduğunda, sağ alt köşede “TC” harfleri görülür. 5- Filigran: Ön ve arka yüzde, banknotlar ışığa doğru tutulduğunda görülür, ortadaki Atatürk portresinin küçüğünden oluşur. 6- Bütünleşik Görüntü: Banknotlar ışığa doğru tutulduğunda, arka yüzdeki parçayla birbirini tamamlayan TCMB ambleminden oluşur.

II- Profesyonellere Yönelik Güvenlik Özellikleri

1- Mikro Yazı: Banknotların çeşitli yerlerinde büyüteçle okunabilir. 2- Kılcal Lifler: Ultraviyole ışık altında kırmızı ve mavi renkte görülür. 3- Özel Floresan Mürekkep: Ultraviyole ışık altında meşale desenleri ve Atatürk’ün imzası görülür. 4- Özel Baskı Seri ve Sıra Numaraları: Sol üst tarafta siyah, sağ alt tarafta ise kırmızı renkte basılı seri ve sıra numaraları, ultraviyole ışık altında parlar ve siyah yeşile dönüşür. 5- Banknot Kağıdı: Ultraviyole ışık altında parlamayan özel banknot kağıdı. Tüm kupürlerin güvenlik özelliklerine Merkez Bankası internet sayfasının (http://www.tcmb.gov.tr/banknotlar) bölümünden erişilebilir.

65) YTL banknotlarda görme engelliler ve görme bozukluğu olanlar için ilave güvenlik özellikleri var mı?

Görme engelliler ve görme bozukluğu olanlar için oluşturulabilecek en temel ayıraç, farklı değerdeki banknotların farklı boyutlarda basılmasıdır.

Bugüne kadar yüksek enflasyonun doğal bir sonucu olarak, sık sık üst değerde yeni banknotların tedavüle çıkarılması nedeniyle, kupürler arasında boyut farkı yaratılması mümkün olmamıştır.

YTL’ye geçiş aşamasında ise kabartma baskı etkisi güçlendirilecek ve bazı banknot ebatlarında kısmen farklılık yaratılacaktır.

Uluslararası standartlarda ve gelişmiş teknolojiler kullanılarak üretilen banknotlarımızda, ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik koşulların daha da iyileştirilmesi ve paramızdan sıfır atılmasından sonra, YTL’den tekrar TL’ye geçilirken, özellikle görme engelli vatandaşlarımıza yardımcı olmak üzere, ilgili sivil toplum örgütleri ile görüşülerek, bugünkü ek önlemlerin yanısıra ilave ayırıcı özelliklere de yer verilmesi planlanmaktadır.

66) Banknotların kullanımında nelere dikkat edilmelidir?

Dolaşımda bulunan banknot kalitesinin artırılması amacıyla;

  • Banknotların yıpratılmaması için gerekli dikkat ve özenin gösterilmesi,
  • Banknotların üzerine yazı yazılmaması, buruşturulmaması, delinmemesi ve yırtılmaması,
  • Banknot işleme sistemlerinin çalışmalarının olumsuz yönde etkilenmemesi için yırtılmış banknotların naylon bantlarla yapıştırılmaması,
  • Cüzdan kullanma alışkanlığının edinilmesi,
  • Vatandaşlarımızın ellerine geçen eskimiş ve yıpranmış banknotları T.C. Merkez Bankası şubeleri veya bankacılık sistemi aracığıyla değiştirmeleri gerekmektedir.

67) Eskimiş ve yıpranmış banknotlar nerede ve nasıl değiştirilebilir?

Yazıları okunmayacak şekilde kirlenmiş, yıkanmış, boyanmış, yanmış, yırtılmış veya sair sebeplerle eskiyip yıpranmış, değeri belirlenebilen tam banknotlar ile yüzeyindeki eksiklik %50’den az olan banknotlar, yazılı değeri üzerinden başabaş olarak; tek parçadan ibaret olmak kaydıyla yüzeyindeki eksiklik %50 olan banknotlar yazılı değerinin yarısı üzerinden yenileriyle değiştirilebilir. Yüzeyinin yarısından fazlası eksik olan banknotlar ise değiştirilmemektedir.

Eskimiş, yıpranmış veya kısmen fiziki parça kaybına uğramış banknotların, doğrudan T.C. Merkez Bankası şubeleri, T.C. Ziraat Bankası veya diğer Banka ve Özel Finans Kurumlarının şubeleri aracılığıyla değiştirilmesi mümkündür.

68) Banknotların resim ve görüntülerinin kullanılmasında bir sınırlama var mıdır?

5083 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesine istinaden, “Banknotların Resim ve Görüntülerinin Çoğaltılması ve Yayınlanması ile İlgili Duyuru” T.C. Merkez Bankası tarafından 24.2.2004 tarih ve 25383 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. İlan olunan bu şartlara uymayan kişiler hakkında fiil daha ağır bir suça vücut vermediği takdirde ağır para cezası uygulanacaktır.

69) Sahte bir banknot ele geçirildiğinde ne yapılmalıdır?

Sahte bir banknot ele geçirildiğinde derhal Emniyet birimlerine bildirilmelidir.

İŞ DÜNYASINDA YAPILMASI GEREKEN HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

70) YTL’ye geçiş aşamasında iş dünyası ne gibi hazırlıklar yapmalıdır?

İş dünyasının yapması gereken hazırlıklar şu şekilde özetlenebilir:

  • YTL’ye geçişten etkilenebilecek parasal işlem yapan, parasal değer sunan tüm uygulamaların bir listesinin hazırlanması,
  • Parasal işlem yapan tüm yazılımların uyumlu hale getirilmesi,
  • Yazar kasa vb. teknik sistemlerin uyumunun sağlanması,
  • Etiketlerde ve tarife listelerinde çift fiyat gösterimi için gerekli hazırlıkların yapılması,
  • 2005 yılından itibaren bütün kayıt ve hesapların YTL üzerinden tutulacak şekilde gerekli hazırlıkların yapılması,
  • Şirket içi tüm bölümlerin ve tüm çalışanların yaşanacak değişim ve iş süreçlerine yansıması konularında bilgilendirilmesi.

HİSSE SENEDİ İŞLEMLERİ

71) YTL’ye geçişle beraber hisse senetleri fiyatları ne olacak? Örneğin, 1.000 TL’lik veya 500 TL’lik hisse senedinin fiyatı ne olacak?

Hisse senetlerinin itibari değerini 500 TL veya 1.000 TL şeklinde belirlemiş olan şirketlerin hisse senetlerinin itibari değerleri, dönüşüm sonrasında 0,05 Yeni Kuruş veya 0,1 Yeni Kuruş gibi değerlere tekabül edecektir.

Bu doğrultuda, Türk Ticaret Kanunu’nun 399’uncu maddesinde hisse senetlerinin itibari kıymetinin en az 500 lira olduğu şeklindeki hükmün günümüz koşullarına uydurulması ve 5 yıllık geçiş süresince en az 1 Yeni Kuruş olarak düzeltilmesi üzerinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı koordinatörlüğünde bu konuda bir Kanun tasarısı hazırlanmış ve Başbakanlık tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sevk edilmiştir.

Tasarıda, uyum için tanınan geçiş sürecinde anonim şirket hissedarlarının sahip olduğu paylardan doğan haklarının saklı olduğu hükmüne açıkça yer verilmiş olup, şirket Yönetim Kurulları, payların Kanun’un 399’uncu maddesine uyumunu sağlayacak yöntemleri uygulamakla yükümlü tutulmuştur.

Tasarı yasalaştığında uygulama şirketler tarafından münferit olarak yapılacak, şirketler pay birleştirmesine gitmek, örneğin 0,001 YTL’lik 10 hisse senedi olan bir yatırımcıya 1 adet 0,01 YTL’lik, yani diğer bir ifade ile 1 Yeni Kuruş’luk bir hisse senedi vermek veya sermaye artırımına gitmek yollarını seçebileceklerdir.

72) İMKB’de hisse senetlerinin fiyatlaması ve gösterimi nasıl olacak? Şimdi geçerli olan ”1 Lot=1.000 Adet” sayısında bir değişim söz konusu olacak mı?

Yeni Türk Lirası’na geçişle birlikte İMKB’de, özellikle fiyatı 10.000 TL’nin altında kalan hisse senetlerinde fiyat takibi konusunda zorluklar yaşanabilecekti. Örneğin, fiyatı 8.550 TL olan bir hisse senedinin fiyatının 0,855 Yeni Kuruş; fiyatı 450 TL olan bir hisse senedinin fiyatının ise 0,045 Yeni Kuruş olarak ifade edilmesi gerekecektir. Fiyatların Yeni Kuruş cinsinden dahi küsuratlı olarak oluşmasının, yatırımcıların ve piyasa katılımcılarının küsuratları takip etmede sorun yaşamalarına sebep olabileceği dikkate alınarak, aşağıda açıklanan düzenleme yapılmıştır.

Buna göre, mevcut yapıda 1.000 TL nominal değerli hisse senedi için gösterilen piyasa fiyatı, yeni yapıda 1 YTL (1.000.000 TL) nominal değerli hisse senedi için gösterilecektir. Kuruşla ifade edilebilen fiyat adımlarının gerekliliği nedeniyle fiyat gösteriminde iki Yeni Kuruş hanesi bulunacaktır. Mevcut yapıda “1.000.000 TL (nominal) = 1.000 adet = 1 lot” eşitliğine göre var olan düzenlemeler, yeni yapıda “1 YTL (nominal) = 1 adet = 1 lot” eşitliğine uygun olarak değiştirilecektir.

Örnek olarak:

  • Fiyatı 8.550 TL olan hisse senedinin 1 YTL nominal değer için fiyatı sistemde 8,55 YTL,
  • Fiyatı 450 TL olan hisse senedinin 1 YTL nominal değer için fiyatı sistemde 0,45 YTL

olacaktır.

Fiyat adımları da oransal olarak yeni duruma paralel şekilde oluşturulacak, fiyat hareket limitleri zaten oransal olarak hesaplandığı için herhangi bir değişikliğe gidilmesi gerekmeyecektir.

73) Hisse senetleri sahipleri bu değişimden dolayı herhangi bir zarara uğrayacak mıdır?

Yeni Türk Lirası’na geçişle birlikte, hisse senetlerinin itibari değerleri ne olursa olsun yatırımcıların herhangi bir hak kaybına uğraması söz konusu olmayacaktır.

Burada Borsada işlem gören hisse senetleri açısından özel bir duruma değinilmesi gerekmektedir. Açıklandığı üzere, Borsada “1 YTL nominal = 1 adet = 1 lot” uygulamasına geçilecek ve diğer bir deyişle, bugünkü sistemde 1.000 adet olarak kabul edilen hisse senetleri, yeni sistemde 1 adet olarak kabul edilecektir. YTL’li yeni yapıda Borsa dahilinde tüm Hisse Senetleri Piyasası pazar ve piyasalarında küsurat işlemlerinin yapılmasına son verilecek ve küsurat işlemleri Borsa dışı lot altı işlemleri kapsamında yürütülecektir. Bu doğrultuda, 1.000 adedin altındaki hisse senetlerinin parasal tutarı çok düşük olmakla birlikte, Borsa dışı lot altı piyasada işlem yapmayı tercih etmeyecek yatırımcıların, 2004 yılı sonu itibariyle hesaplarında mümkün olduğunca 1.000 adedin altında hisse senedi bulundurmamaları yerinde olacaktır.

74) İMKB hisse senetleri piyasasında 2004 yılının son iki işlem günü işlem olacak mıdır?

Takas sürecinde herhangi bir olumsuzluk yaşanmasını önlemek, Borsa üyelerinin yıl sonu işlemlerini sağlıklı bir şekilde yürütmelerine imkan tanıyabilmek amacıyla, 2004 yılının son iki işlem günü olan 30 ve 31 Aralık 2004 tarihlerinde Hisse Senetleri Piyasası’nda işlem yapılmayacaktır. Böylelikle YTL’ye 2004 yılından herhangi bir takas işlemi sarkmadan, durağan bir ortamda geçilecek ve kayıtlar YTL’ye dönüştürülecektir.

75) YTL’ye geçişle birlikte İMKB endekslerinde herhangi bir değişiklik olacak mıdır?

İMKB’de hesaplanan endeksler, hisse senetlerinin fiyatlarının çeşitli oranlarla ağırlıklandırılması suretiyle oluşturulmaktadır. Hisse senetlerinin birim fiyatlarının değişmesi ile birlikte endekslerin de değişmesi gerekecektir. Ancak, endekslerin takip kolaylığının sağlanabilmesi ve uzun yıllara dayalı değerlendirmeler yapılabilmesi için serinin mümkün olduğunca değişmeden gitmesi gerekmektedir.

Bu çerçevede, YTL’ye geçişle birlikte birim fiyatlar değişince endeks hesaplama formülünde gerekli değişiklikler yapılarak endeks değerinde şu andaki basamak sayısının korunması sağlanacak, dolayısıyla 2005 yılının ilk seansında endeks, herhangi bir farklılık olmaksızın 2004 yılının son seansında kapandığı değerden açılacaktır. Böylece yatırımcılar Borsayı alışkın oldukları şekilde izlemeye devam edebileceklerdir.

76) YTL’ye geçişin sermaye piyasalarında maliyeti ne olacak?

Yeni Türk Lirası’na geçişle ilgili temel maliyeti sermaye piyasası kurumlarının yazılımlarında Yeni Türk Lirası’na göre gerekli değişiklikleri yapmaları oluşturacaktır. Burada maliyet, aracı kuruluşların mevcut yazılımlarının uyum derecesine göre değişebileceğinden net bir rakam telaffuz etmek mümkün değildir. Ancak, bilişim teknolojilerinin sermaye piyasalarında yaygın bir şekilde kullanıldığı ve kullanılan yazılımların görece yeni olduğu dikkate alındığında, bunların esnek ve üzerlerinde değişikliler yapılabilmesine imkan verir nitelikte oldukları öngörülmektedir. Bu çerçevede, piyasa üzerinde maliyet gibi bir baskı unsurunun oluşması beklenmemelidir.

77) Piyasada TL ve YTL 1 yıl boyunca birlikte bulunacak. Bu dönemde sermaye piyasalarında hangi para birimi tercih edilecek?

Kanun hükmü gereğince 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren sermaye piyasalarında her türlü işlem YTL cinsinden yapılacak ve kayıtlar da yine YTL cinsinden tutulacaktır. İşlemlerin nihai ödeme aşamasında ise YTL ve TL’nin 1 yıl boyunca birlikte tedavül etmesi sebebiyle her iki para cinsinden de ödeme yapılabilecektir.

78) YTL'ye geçişin yatırımcıların Takasbank’ta bulunan hisse senedi bakiyeleri üzerindeki etkisi ne olacak?

Mevcut yapıda Takasbank nezdinde saklanan hisse senetleri bakiyeleri “adet” bazında noktadan sonra 3 hane dikkate alınarak takip edilmektedir. Örneğin; 5.000.000 TL/nominal değerli hisse senedi Takasbank nezdindeki yatırımcı hesaplarında 5.000,000 adet şeklinde, 7.258.698 TL/nominal değerli hisse senedi Takasbank nezdindeki yatırımcı hesaplarında 7.258,698 adet şeklinde tutulmaktadır.

01 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm TL hesapların YTL'ye dönüşümü gerektiğinden, mevcut sistemde TL cinsinden takip edilen hisse senedi saklama bakiyeleri, 1.000.000 TL = 1 YTL değişim oranı dikkate alınarak, Yeni Türk Lirasına dönüştürülecektir. Dönüşüm işlemi; 01/01/2005 tarihinde varolan hisse senedi saklama bakiyelerinin (“adet” değeri) 1.000 ile çarpılarak, TL nominal değere ve bulunan değerin ise 1.000.000’a bölünerek YTL nominal değere çevrilmesi şeklinde yapılacaktır.

Örnek:

YTL ÖNCESİ BAKİYE

YTL GEÇİŞ SONRASI BAKİYE

Hisse

Bakiye 
 
Hisse
Bakiye  

A Hissesi

1.234,567
 
A Hissesi
1,234

B Hissesi

1.200,560
 
B Hissesi
1,200

C Hissesi

1.105,647
 
C Hissesi
1,105

D Hissesi

1.250,000
 
D Hissesi
1,250

E Hissesi

1.750,389
 
E Hissesi
1,750

Mevcut sistemde noktadan sonra 3 hanede takip edilen küsurat bakiyeleri bu çevrim sonucunda izlenemeyeceğinden, yatırımcıların YTL’ye geçişten önce hesaplarında 1 adetin (nominal değeri 1.000 TL’nin) altında kalan bakiyelerini, bir başka aracı kurumda bulunan hesabına virmanlama, lot altı işlemleri ile alım/satım yapılması vb. yöntemlerle birleştirmesi veya tasfiye etmesi yararlı olacaktır.

79) TL cinsinden düzenlenmiş hisse senetleri YTL'ye dönüştürülebilecek mi?

YTL’ye geçiş aşamasında, 01/01/2005 tarihinden önce ihraç edilen TL bazında düzenlenmiş hisse senetlerinin YTL bazında yeniden basımı sözkonusu olmayacaktır. TL cinsinden düzenlenmiş hisse senetlerinin İMKB’de alınıp satılması ve Takasbank’a kabulü devam edecek olup, hisse senedi bakiyeleri yatırımcı hesaplarında YTL cinsine çevrilerek izlenecektir.

80) İMKB hisse senetleri piyasasında 2004 yılının son iki işlem günü işlem olacak mı?

Takas sürecinde herhangi bir olumsuzluk yaşanmasını önlemek, Borsa üyelerinin yıl sonu işlemlerini sağlıklı bir şekilde yürütmelerine imkan tanıyabilmek amacıyla 2004 yılının son iki işlem günü olan 30 ve 31 Aralık 2004 tarihlerinde Hisse Senetleri Piyasası’nda işlem yapılmayacaktır. Böylelikle 2005 yılında YTL’ye 2004 yılından herhangi bir takas işlemi sarkmadan, durağan bir ortamda geçilecek ve kayıtlar YTL’ye dönüştürülecektir.

81) YTL'ye geçişin yatırım fonu portföyleri üzerindeki etkisi ne olacaktır? Fiyatlama nasıl yapılacak, pay sayılarında bir değişiklik olacak mıdır?

Reel olarak yatırımcılar açısından herhangi bir değişiklik olmayacak, ancak YTL’ye geçişe uygun olarak, yatırım fonu birim fiyatları YTL cinsinden virgülden sonra altı haneli olarak gösterilecektir. Pay sayılarında ise herhangi bir değişiklik olmayacaktır.

82) YTL operasyonu ile ilgili gelişmeler ve ilgili kurumların yapacağı düzenlemeler hakkındaki bilgilere nasıl ulaşılabilir?

YTL ile ilgili bilgilere www.ytl.gen.tr internet adresinden toplu olarak ulaşabileceği gibi, bu adresten www.sanayi.gov.tr, www.maliye.gov.tr, www.hazine.gov.tr, www.tcmb.gov.tr, www.die.gov.tr, www.spk.gov.tr ve www.bddk.org.tr gibi 5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanunla yetki verilen düzenleyici kurumların internet sayfasına doğrudan bağlantı kurarak, gelişmeleri takip etmek ve yapılan düzenlemelerle ilgili ayrıntılı bilgiye sahip olmak mümkündür

Resim:1ma.jpg
1 Demir Lira
Resim:1mb.jpg
1 Demir Lira